Hôm qua mình đọc được tin dự kiến đến 2050 Việt Nam sẽ có trung bình 2100 hoa hậu mỗi năm. Đến lúc đó hẳn ra ngõ là đụng hoa hậu. Mình nhớ dư luận đã than phiền nước nhà “loạn” hoa hậu từ cả chục năm trước. Vậy tại sao qua bao năm, thi hoa hậu lại có xu hướng tăng mạnh cả về số lượng lẫn tầm ảnh hưởng?

Cuộc thi hoa hậu hiện đại đầu tiên diễn ra vào năm 1921, tại Mỹ, mang tên “Atlantic City’s Inter-City Beauty Contest”. Đây là một hoạt động nhằm thu hút khách du lịch cho thành phố. Dù từ đó tới giờ, thi hoa hậu đã có nhiều thay đổi, cải tiến, nhưng mình thấy về bản chất, thi hoa hậu chưa bao giờ tách rời mục đích giải trí & kinh doanh, bất kể người ta muốn tô vẽ bao nhiêu mục đích (nghe chừng) to tát, cao cả cho nó. Tất nhiên, thí sinh, người tổ chức & khán giả sẽ nhận được những lợi ích khác nhau từ hoạt động này. Thi hoa hậu không phải thứ gì thiết yếu với đời sống xã hội, nó chưa từng và sẽ không bao giờ thiết yếu. Nhưng mình nghĩ nó vẫn sẽ tiếp tục tồn tại (có chăng biến đổi hình thức), bởi vốn dĩ con người không bao giờ hết mê cái đẹp hay thôi tìm cách giải trí và kiếm tiền. Chuyện này về cơ bản không có gì xấu hay cần triệt tiêu.

Gốc rễ tâm lý của việc yêu thích các cuộc thi hoa hậu, thực ra không khác gì các hoạt động, các cuộc thi vươn tới sự hoàn mỹ khác. Bản chất ganh đua và theo đuổi sự tiến bộ này mình nghĩ có ích với đời sống loài người nói chung. Rèn luyện để tự tin hơn, hoàn thiện hơn là tốt. Lợi ích của thi hoa hậu, với thí sinh là cơ hội học hỏi, là bước đà sự nghiệp đổi đời (nhận học bổng, có công ăn việc làm, làm đại sứ thương hiệu, có danh tiếng…). Với người tổ chức thì chủ yếu là kinh doanh, giống như mọi sự kiện giải trí khác. Nhưng tất cả những thứ đó có được phần nhiều nhờ sự quan tâm & yêu thích của công chúng. Công chúng chú ý thì danh hoa hậu mới có giá trị, có sức mạnh tạo ra lợi ích.

Mình nghĩ xem những người đẹp trình diễn, đọ sắc đẹp lẫn sự duyên dáng trong ứng xử khá hấp dẫn, giải trí. Rồi thì yêu quý những cá nhân thú vị, có nhiều nỗ lực cũng hoàn toàn dễ hiểu. Tuy vậy, việc này sẽ phản tác dụng khi khán giả quá coi trọng hay cho rằng hoa hậu có nhiều ý nghĩa to lớn hơn thực tế. Ví dụ coi một cô hoa hậu là đại diện (tiêu biểu) cho phụ nữ cả một quốc gia mình nghĩ hơi kỳ cục. Cô ấy là đại diện cho chính những nỗ lực của bản thân cô ấy (và ekip của cô ấy?). Cô ấy có thể trở thành một hình mẫu tích cực được truyền thông yêu mến (chuyện này hoàn toàn ổn). Việc trầm trọng hoá, vĩ mô hoá ngôi vị ấy có hại cho cả khán giả lẫn chính cô hoa hậu đó. Về phía khán giả, đó là tạo ra một số khuôn mẫu giới hạn áp lên số đông. Coi hoa hậu là vẻ đẹp chuẩn mực sẽ vô thức tạo nên kỳ vọng với phái nữ, phụ nữ phải vậy mới chuẩn. Làm vậy là đơn giản hoá quá mức & hạn chế phụ nữ. Dùng những ngôn từ đao to búa lớn, choang choang, lồng lộn chủ nghĩa dân tộc khi nói về hoa hậu nói chung cũng khá phản cảm với mình, nhưng vấn đề này không chỉ riêng với thi hoa hậu.

Về phía hoa hậu, cô ấy bị tách khỏi bản dạng con người bình thường, mà gần như phải hoá công chúa ngồi trong tủ kính, phải hoàn hảo mọi mặt, mọi lúc mọi nơi. Nhiều khán giả khắt khe với hoa hậu có lẽ bởi họ tin rằng cô ấy đại diện cho toàn bộ nữ giới. Bất kỳ sai lầm nào to nhỏ thế nào cũng làm vấy bẩn hình tượng phụ nữ Việt. Ngược lại, việc khán giả quan tâm sâu sắc tới ngôi vị này mới đem lại nhiều lợi ích cho các hoa hậu. Vậy nên, chắc họ cũng ý thức được và chấp nhận sự đánh đổi này. Ngoài ra, khi công chúng đồng nhất một cô hoa hậu với danh tính quốc gia, mọi thứ có thể bị đẩy đi quá xa, quá nhanh, gây ra những chuyện tiêu cực không đáng có. Ví dụ, chỉ vì thi thố hoa hậu mà cãi nhau, chửi bới một quốc gia khác là không cần thiết. Sai lầm của một vài cá nhân không nên là thước đo cho cả một dân tộc.

Tóm lại, hãy xem và ủng hộ thi hoa hậu một cách vui vẻ, nhưng đừng cay cú, trầm trọng hoá vấn đề. Hãy yêu mến các hoa hậu nhưng đừng tôn thờ họ. Giải trí nhưng cũng cần hiểu bản chất của nó để không bị thao túng tâm lý =)). Luôn nhớ rằng VN là nhiều thứ hơn chỉ vài đại diện hoa hậu (các nước khác cũng thế). Và cuối cùng, nếu tổ chức thi hoa hậu thì xin… vừa vừa thôi cho công chúng kịp thở với 😵‍💫.