Jane, con cáo và tôi là một cuốn graphic novel dày 101 trang (không biết nên dịch khái niệm này sang tiếng Việt thế nào – tiểu thuyết bằng tranh?) nói về đời sống học đường, tâm trạng và những xáo trộn tuổi mới lớn. Câu chuyện vừa chân thực lại vừa hết sức nên thơ, gợi nhớ mình rất nhiều về thời đi học chết cmn tiệt.

Tác giả phần lời là Fanny Britt, một nhà viết kịch, tác giả, dịch giả người Canada. Cô đã viết rất nhiều vở kịch, sách truyện thiếu nhi, nhưng đây là cuốn graphic novel đầu tay của cô. Hoạ sĩ minh hoạ là Isabelle Arsenault – cũng là người Canada, như mình đã nhiều lần kể lể – là hoạ sĩ cực kỳ cực kỳ yêu thích của mình (quỳ rạp xuống chân, kính dâng muôn lời ngợi ca). Sự kết hợp này thật sự xuất sắc, lời kể như một cuốn tiểu thuyết và hình ảnh như những thước phim điện ảnh.

À mà thực ra đó chính là định nghĩa gần sát nhất cho thể loại graphic novel mà nhỉ? Để phân biệt rạch ròi graphic novel và comic (truyện tranh) không hề đơn giản, có vô số những cuộc tranh cãi xung quanh vấn đề này nhưng mệt lắm mình không muốn nhắc tới. Tuy vậy, một trong những điểm cốt yếu mà các bậc phụ huynh (thâm chí là thế hệ tương đối trẻ, tầm 8x đổ đi) có định kiến về truyện tranh (hay những câu chuyện được kể bằng hình ảnh nói chung) là phần lời cộc lốc văn nói, không giúp ích cho việc đọc, không khiến độc giả viết lách tốt hơn… Graphic novel không phải vậy, như cái tên của nó “novel” – là câu chữ tiểu thuyết ấy (từ dưới đây xin được lược dịch mấy đoạn, dịch chán thì thôi nha hihi!).

Jane, con cáo và tôi kể về một cô bé học sinh tên là Hélène. Hélène từng chơi thân với một nhóm bạn, Geneviève, Anne-Julie, Sarah và Chloé, cho tới khi những đứa bạn ấy quyết định rằng không ai được nói chuyện với Hélène – con bé ấy không có bạn.

“Hôm nay trời quá lạnh để mặc váy xoè. Mùa đông đã nán lại lâu hơn lời mời, như một vị khách tới thăm thô lỗ. Đợi xe buýt ở Sherbrooke hôm nay giống như chờ chết vậy. Hay ít nhất đó là những gì tôi tưởng tượng.

Anne-Julie không còn đợi xe buýt cùng tôi nữa. Cả Sarah và Chloé cũng vậy. Tôi đã đi xe buýt một mình được một thời gian rồi. Rất lâu trước khi Hélène nặng 316 (pound), ngay sau khi họ viết Đừng nói chuyện với Hélène, giờ nó không có bạn.” 

Đối mặt với sự quay lưng, tẩy chay của bạn bè, Hélène chìm vào thế giới trong cuốn sách yêu thích – Jane Eyre. Xen kẽ giữa những trang truyện về cuộc sống lạnh lẽo của Hélène là câu chuyện của Jane Eyre.

Hélène tìm được sự đồng cảm với số phận của Jane, một cô gái mồ côi, cuộc sống thiếu thốn nhưng vẫn lớn lên, trở thành một quý cô thông minh, mảnh mai và sâu sắc.

Đan xen vào đời sống trường lớp của Hélène là những góc cạnh khác về gia đình cô bé, về người mẹ tần tảo – đôi lúc mệt muốn chết đi, cùng hai đứa em trai nghịch ngợm.

“Quá nửa đêm, đôi mắt mẹ đỏ quạch, mái tóc gắn đầy những chiếc kẹp cọc cạch, cốc cà phê đen thứ tám của bà đặt trên máy giặt đã nguội tanh, trong căn phòng nhỏ cắt từ phòng giặt mà chúng tôi gọi là phòng may vì nghe vậy nhiều hứa hẹn hơn, tôi tưởng tượng bà bị hết chỉ ngay trước khi kịp may xong. Tôi tưởng tượng cảnh bà thay suốt chỉ, và luồn chỉ vào lỗ kim đến lần thứ hai mươi, bà tự lẩm bẩm thành tiếng lớn đến nỗi có thể ai đó sẽ nghe thấy, dù giờ này mọi người đều đã ngủ hết, – Mình mệt muốn chết mất. ” 

Biến cố xảy tới khi Hélène phải đi cắm trại qua đêm với trường, và phải mua ÁO BƠI. Điều này khiến Hélène như muốn chui xuống đáy hồ và không nổi lên nữa.

Mình từng đọc ở đâu đó viết là những đứa trẻ cô đơn thích đọc Andersen. Có thể có những điểm chung giữa những đứa trẻ hướng nội, hội “ngoài lề” như Hélène. Chúng sẽ thích đọc sách một mình hơn tham gia nhảy múa trong hội trại, thích trò chuyện với cáo hơn với bạn cùng trường. Những khác biệt, đôi lúc bị phân biệt đối xử, như trước đây bố mình từng nghĩ mình bị cả lớp tẩy chay (mà đâu có, mình tẩy chay cả lớp đấy chứ!), như Hélène cùng những đứa trẻ “ngoài lề” bị đẩy vào cùng một căn lều ở xa tít.

Bất chấp sự thiếu cảm thông và hiểu lầm những kẻ hướng nội, Hélène vẫn tìm được một người bạn thật sự – Géraldine. Cô bé vẫn mở lòng và thôi đau khổ một mình, thậm chí tha thứ cho những kẻ bắt nạt.

Nếu mình đọc cuốn sách này hồi còn đi học, hẳn mình sẽ thấy như một cái vỗ vai đầy an ủi, cảm thông, không lên gân, không dạy bảo. Khi đọc lúc đã lớn lại thấy như một cái thở phào nhẹ nhõm. Vì dù lạc lõng đến mấy, sau cùng mình vẫn có bạn thân như Hélène, chơi đến tận bây giờ.

Thị trường sách VN thật ra không có nhiều những cuốn sách về đề tài thanh thiếu niên, chắc có mấy cuốn của Nguyễn Nhật Ánh. Một cuốn graphic novel như thế này sẽ trở thành một gia vị lạ, thú vị, mà vẫn hữu ích (ẹc, cái từ này viết ra như để dụ các bậc phụ huynh vậy). Mình đã có thử gửi gợi ý tới một số nxb lớn, nhưng có vẻ chưa ai thấy đủ hấp dẫn hoặc đủ dũng cảm làm cuốn này. Thôi thì nếu muốn đọc, hãy mua bản tiếng Anh vậy, mình có thấy mấy hiệu sách online ở VN nhập bán.

Cuốn này highly recommend nha! 😀